Freskoa, tokikoa eta sasoikoa. Udan tomateak eta neguan borraja. Osasunaren eta iraunkortasunaren aldeko apustua da, nutrizioari eta ekologiari dagokienez, eta duintasunaren aldeko apustua zentzu sozialean. Egia da ontziratutako produktuen saskiak ezinbestekoak direla janaria eskala handian banatzea helburu duten kanpainetan, baina duela 15 urte sortu zen Gizakia Herritar Fundazioa edo Paris 365en filosofia haratago doa.
2009an ateak ireki zituenetik, bere helburu nagusia Iruñerrian elikadura duina bermatzea da, kalitatea kantitatearen gainetik lehenetsiz, eta bertakoa globalaren gainetik. Gaur egun, 60 pertsona heldu inguru artatzen dira jantokian egunero, eta astean adingabeak dituzten beste 60 familia ere bai, guztiak pobrezia edo gizarte bazterkeria egoeran. Zifra horiekin ezinezkoa izango litzateke fundazio balioei eustea baratzetako dohaintzarik gabe. Paris 365etik horietako batzuekin harremanetan jarri gara, Fundazioaren barruan duten zeregin garrantzitsua aitortzeko asmoz.
GURUTZE GORRIAREN BARATZE 'EKOSOZIALA'
Duela 14 urtetik, Gurutze Gorriko boluntario talde batek lagunduta, Iruñeko espetxean zigorra betetzen ari diren pertsonek kartzela barruan baratze batean lan egiteko aukera dute. Txandaren amaieran entsalada bat prestatzen da eta soberakina Pariseri ematen zaizkio.
José Fontecha Gurutze Gorriko kideak dioenez, espetxean boluntariotza egitera animatzen diren pertsonek izan ditzaketen aurreiritziak desagertu egiten dira lehen egunean. Hori egiaztatu ahal izan zuen Iruñeko baratze ekosozialean laguntzen aritu zen urtean. "Ezustekoa hartzen duzu, barneratuen miresmena eta esker ona besterik ez baituzu jasotzen".
Izan ere, baratzean denak dira bolondresak, barneratuak ere. Beren moduluetatik astean behin bi orduz 800 metro koadroko berdegunera ateratzeko aukera dute. Bertan, merienda prestatzeko produktuak ereiteaz, landatzeaz eta biltzeaz gain, gehiena dohaintzan ematen da. "Barneratuek badakite, asko gustatzen zaie eta motibatzen ditu. Gainera, zaindu beharreko lorategia ere badago ", gehitu du Fontechak.
Bitxia bada ere, Gurutze Gorriaren proiektua duela 15 urte hasi zen Iruñeko kartzela zaharrean, Paris 365en sorrerarekin batera. Gaur egun, espetxetik diotenez, jarduera hau da presoen artean arrakastatsuena. Fontechak aipatu moduan, "justizia errestauratibo moduko bat da: gizarteari huts egin diot eta gehien behar duenari lagunduz konpentsatzen dut. Astean hiru egunetan egiten da, eta horietako bakoitza modulu bati esleitzen zaio. Modulu horretatik 20 pertsona ateratzen dira, eta horiei Gurutze Gorriko beste hiru gehitzen zaizkie, gutxi gorabehera", azaldu du Fontechak.
GKEko bolondres horietako bat Unai Lizaso da. Kartzelan boluntariotza egiten zuen lagun batek bere esperientzia kontatu zion eta "denbora librea" zuenez, Gurutze Gorriarekin harremanetan jarri zen izena emateko. "Izapidea luzea da, espetxe erakundeek zure sarrera onartu behar dutelako, baina azkenean programan sartu ninduten", azaldu du.
Boluntariotza hasi bezain laster, lagunaren testigantza berretsi ahal izan zuen: "Barneratuekin harremana erraza da, borondatez ateratzen direlako, deskonektatzeko, hitz egiteko eta barre egiteko gogoz, txantxa asko egiten dituzte", dio Lizasok. "Kontuan izan behar den gauza bakarra da egun horretan baratzeko proiektuaren barruan espero duzuna agian ez datorrela bat haien gogo edo indarrekin. Garrantzitsua da oreka bilatzea ikaskuntzaren eta lankidetzaren artean", azpimarratu du.
IKASKETA ETA BOLUNTARIOTZA NUPEN
Bi helburu horiek ezin hobeto definitzen dute produktu fresko eta sasoikoaren bidez Paris 365i eusten laguntzen dioten beste proiektu bat, Nafarroako Unibertsitate Publikoko (NUP) Ingeniaritza Agronomoko karrerarena. Manuel Chocarrok, ikasleek lurra lantzen duten baratzeetako finkako ofizialak, gogoratzen du "duela hamarkada bat baino gehiago irakasle batek ikasgai baten irakaskuntza teorikoak praktikan jartzeko proiektu gisa abian jarri zuela".
Baina orain jarduera "boluntario gisa eskaintzen zaie karrerako ikasle guztiei, ikasturtea edozein dela ere". Horrela, ikaskuntza-proiektu honen helburuak lotura handiagoa du lantzen dituzten produktuen xedearekin, bai Paris 365eko jangela zain biltegiarekin.
ZANGOZAR BARATZE SOLIDARIOAK
Filosofia horrexek bultzatu zuen Huertas Sangüesinas elkartea Gizakia Herritar Fundazioarekin elkarlanean aritzera. Atentzioa berarengan ordez boluntario guztiengan bideratzeko asmoz izena eman nahi izan ez duen boluntario batek kontatzen du Parisekin eta beste gizarte erakunde batzuekin harremanetan jartzea erabaki zutela 2012ko udako egun batean. Lurra lantzeko oso urte aproposa izan zen eta soberakin tomatea konpostera botatzen zebiltzala bururatu zitzaien ideia. "Egoera horrek krisi garai batekin bat egin zuen, Iruñea bezalako hirietako gosearen ilara ospetsuekin, eta gu janaria botatzen...", deitoratu zuten.
Aipatu behar da Zangoza eremu berezia dela, 1.000 baratzetik gora baititu, 5.000 biztanlera iritsi ez arren. Zergatik? Zangozako boluntarioak azaldu duenez, "nahiz eta industriak nekazaritza sektorea ordezkatu duen lan arloan, familiek lurrak mantendu eta lursailetan banatu zituzten. Orain, Huerta Sangüesina elkartea arduratzen da herri osoaren dohaintzak biltzeaz eta, gainera, bi herri lur sail ditu, Udalak beti uzten dizkienak "zein alderdik gobernatzen duen axola gabe".
'HUERTAS AMIGAS'-EKO PERTSONA HELDUEN KONPROMISOA
Zangozatik hamar kilometro iparraldera Irunberri dago, Lacarra adinekoen elkartearen sorlekua. 2012an jaio zen eta bertatik, aldi berean, Huertas Amigas elkartea. Benjamin Bildarratz Iribarren izan zen sortzaileetako bat.
Aranzadiko (Iruñea) Gurbindo Etxeko baratze gune komunitarioko jardueren arduraduna da. Bertan adin guztietako pertsonek hartzen dute parte, mota anitzetako gizarte-erakundeen babespean. Huertas Amigasek ere lurrak ditu Garesen, Lezaunen eta Irunberrin bertan. "Parte-hartzaileen profilari erreparatuz gero 70 eta 80 urte bitarteko pertsonak gara, 15 bat aktiboagoak eta beste 200 noizean behin kolaboratzen dutenak", zehaztu du Bildarratzek.
Huertas Amigasek Gizakia Herritar Fundazioari ez ezik, Saskiari edo Elkarri Laguntza erakundeei ere ematen dio dohaintza. Hala egiten dute, nabarmendu du Gurbindo Etxeko arduradunak, badakitelako zer konpromiso duten gizartearekiko. Izan ere, behin erretiroa hartuta, berak eta bere kideek modu honetan jarraipena eman zioten noalabait haien militantzia politikoari. Taldearen izaeraz galdetuta, bere jatorria "Nafarroako ezkerreko mugimenduak" direla azaldu du, "batik bat sindikatuen mundukoak". Hala ere, gehienek ez zuten partekatzen batzordea, enpresa, ezta sindikatua ere.
Baina erretiroa hartu ondoren, denak hasi ziren ereiten uzta on batengatik, baita kausa on batengatik ere. Iruñeko espetxean, NUPen, Zangozan, Elkarkiden, Baratzpean, San Juan Xarren edo Paris 365eko elkartasuna elikatzen duten beste hainbat baratzetan bezalaxe. Eskerrik asko guztioi!
